मोदी गाउँपालिकामा सुन्तलाखेती संकट, किसान वैकल्पिक बालीतर्फ

पर्वत,३० कार्तिक

पर्वत — सुन्तलाखेतीका लागि पकेट क्षेत्र मानिने पर्वतको मोदी गाउँपालिका–२ देउपुरमा पछिल्ला वर्षयता सुन्तलाका बोट तीव्र रूपमा सुक्न थालेपछि किसान संकटमा परेका छन्।
जलवायु परिवर्तनसँगै बढ्दो तापक्रम, रोग–कीराको प्रकोप र विशेषगरी ‘सिट्रस ग्रिनिङ’ रोग फैलिन थालेपछि यहाँका फलफूल बगैँचा क्रमशः नष्ट हुँदै गइरहेका छन्।

  कुनै समय पाँच सयभन्दा बढी सुन्तलाका बोट रोपेर मनग्गे कमाइ गर्ने ७३ वर्षीय टीकाराम जैसी अहिले पूर्णरूपमा सुन्तलाखेतीबाट विस्थापित भइसकेका छन्। काठमाडौँमा गरिएको परीक्षणमा ‘सिट्रस ग्रिनिङ’ पुष्टि भएपछि उहाँले बगैँचामा रहेका सबै मरेर गएको सुन्तला रुख फालेर मौरीपालन तथा अदुवा–बेसारखेतीतर्फ मोडिनु भएको छ।

सात रोपनीमा व्यावसायिक सुन्तलाखेती गरेकी डिलकुमारी तिमिल्सिनाको बगैँचा पनि रोगको प्रकोपले पूर्णरूपमा सखाप पारिसकेको छ। अब सुन्तलाका ठाउँमा केरा, कोदो र अदुवाखेती विस्तार गर्न थालिएको उहाँ बताउनुहुन्छ।

   स्थानीय दाताराम चापागाईँका अनुसार केही वर्षअघिसम्म वार्षिक पाँच करोडभन्दा बढीको सुन्तला उत्पादन हुने देउपुरमा अहिले दुई करोडसम्म पनि सुन्तला बिक्री हुन नसक्ने अवस्था छ। लाखौँ लगानी गर्दै आएका किसानहरू बगैँचा उजाडिँदै गएपछि गम्भीर चिन्तामा परेको उनले बताए। 

   मोदी गाउँपालिकाका कृषि शाखा प्रमुख स्मृति तिमिल्सिनाका अनुसार ‘क्यान्डीडट्स लिबेरीब्याक्टर एसिअटिकस’ नामक ब्याक्टेरियाले यहाँका अम्लीय फलफूलका बोट पूर्ण रूपमा नष्ट गरिदिएको छ। उनका अनुसार पातमा पहेँलो–हरियो मिश्रित धर्सा देखिनु, फल सानो र असमान हुनु, स्वाद र गुणस्तर घट्नु र बीउ बिग्रनु यस रोगका मुख्य लक्षण हुन्। अन्ततः रुख मरेर जाने भएकाले संक्रमण देखिएका बोट तुरुन्त उखेल्ने र नष्ट गर्ने सल्लाह उनले दिएकी छन्।

  तिमिल्सिनाले देउपुर क्षेत्रमा अब अम्लीय जातका फलफूल उत्पादन गर्नु कठिन हुने बताउँदै किसानले वैकल्पिक खेतीतर्फ मोडिनु अपरिहार्य रहेको बताइन्। उनका अनुसार केरा, कफी, अम्बा, अदुवा, बेसार तथा कोदोजस्ता बाली यहाँको मौसममा उपयुक्त छन्।

  झन्डै १५० परिवार व्यावसायिक रूपमा सुन्तलाखेतीमा निर्भर रहेका देउपुरमा अहिले निरन्तर समस्या बढेसँगै किसानको आकर्षण यी वैकल्पिक बालीतर्फ सर्दै गएको छ।