राक्सिराङ गाउँपालिकाले निर्माण गर्‍यो मुलुककै पहिलो चेपाङ संग्रहालय

हेटौँडा,कार्तिक २७

  मकवानपुरको राक्सिराङ गाउँपालिकामा चेपाङ समुदायको संस्कृति, इतिहास र पहिचान जोगाउनका लागि निर्माण गरिएको चेपाङ संग्रहालय अब उद्घाटनको पर्खाइमा पुगेको छ। गाउँपालिकाको केन्द्र चैनपुरमा निर्माण भएको तीनतले संग्रहालय भवन हाल अन्तिम तयारीमा छ र छिट्टै हस्तान्तरण तथा उद्घाटन गरिने भएको हो।

   राक्सिराङ गाउँपालिकाले चेपाङ समुदायले परापूर्वकालदेखि प्रयोग गर्दै आएका तर अहिले लोपोन्मुख अवस्थामा रहेका सांस्कृतिक, आर्थिक र दैनन्दिन जीवनसँग जोडिएका सामग्रीहरूको संरक्षण र प्रदर्शनका लागि ३ करोड ६३ लाख रुपैयाँ लागतमा संग्रहालय निर्माण गरेको हो।

गाउँपालिका अध्यक्ष राजकुमार मल्लका अनुसार, निर्माण कम्पनीले मुख्य काम पूरा गरिसकेको छ, अब सामान्य फिनिसिङका काम मात्र बाँकी छन्। उनले भने, “चेपाङ समुदायको पहिचान र अस्तित्व संरक्षणका लागि यो संग्रहालय निकै महत्वपूर्ण छ, अब चाँडै उद्घाटन गरेर सञ्चालनमा ल्याइनेछ।”

   संग्रहालयको तल्लो तलामा चेपाङ समुदायले विगतदेखि प्रयोग गर्दै आएका परम्परागत उपकरण, भाँडाकुँडा, कृषि औजार र जीवनशैली झल्काउने सामग्रीहरू प्रदर्शन गरिनेछ। ती सामग्रीहरूमा ढ्याङ्ग्रो, थुन्से, गुलेली, कुटो–कोदालो, हलो, चिउरीको घिउ राख्ने भाँडो लगायत वस्तुहरू समावेश छन्।

संग्रहालयको इतिहास करिब २०६७ सालदेखि सुरु भएको हो। तत्कालीन जिल्ला विकास समितिको सहयोगमा स्थापना गरिएको पुरानो संग्रहालय २०७२ सालको भूकम्पबाट क्षतिग्रस्त बनेपछि मर्मत सम्भव नभएपछि गाउँपालिकाले २०७८ साउनदेखि नयाँ भवन निर्माण थालेको थियो।

   पहिले सञ्चालनमा रहेको संग्रहालयमा देशका विभिन्न स्थानबाट अवलोकन र अध्ययनका लागि मानिसहरू आउने गर्थे। नयाँ भवन तयार भएपछि यसलाई अझ व्यवस्थित रूपमा सञ्चालन गर्ने तयारी भइरहेको गाउँपालिका अध्यक्ष मल्लले बताए। उनका अनुसार, संग्रहालय सञ्चालनका लागि विशेष कार्यविधि र व्यवस्थापन योजना पनि बनाइँदैछ।

नेपाल चेपाङ संघका अध्यक्ष गोविन्दराम चेपाङले भने, “यो संग्रहालय केवल भवन होइन, चेपाङहरूको पहिचान र अस्तित्वको प्रतीक हो। यसले हाम्रो संस्कृति र इतिहासलाई नयाँ पुस्तामा पु¥याउने काम गर्नेछ।”

  चेपाङ संग्रहालय मनहरी बजारबाट साढे एक घन्टा पैदल दूरीमा रहेको चैनपुरमा अवस्थित छ। अहिले मनहरीदेखि सवारीसाधन पनि सो स्थानसम्म पुग्ने गरेका छन्। राक्सिराङ र कैलाश गाउँपालिकाको सीमाक्षेत्रमा रहेको यो संग्रहालय मुलुककै पहिलो चेपाङ संग्रहालय हो।

२०७८ सालको जनगणना अनुसार देशभर ८४ हजार ३ सय ६४ जना चेपाङ जनसंख्या रहेको छ। तीमध्ये मकवानपुरमा २३ हजार ६ सय ५०, चितवनमा ३५ हजार ६ सय ३७, धादिङमा १७ हजार १ सय ६० र गोरखामा ४ हजार २ सय ६८ जना छन्। हाल चेपाङहरूको बसोबास २६ जिल्लामा फैलिएको छ।